Nieuwe Niedorp is een dorp in West-Friesland, in de provincie Noord-Holland. Het was van oudsher een overwegend vrijzinnig hervormd dorp, zoals de meeste dorpen in het noorden van de Kop van Noord-Holland. In 1920 was meer dan 50% van de inwoners in het dorp vrijzinnig hervormd.
De woning van dominee Schermerhorn in de jaren 20
In Nieuwe Niedorp kon je op een doordeweekse zomeravond in de jaren 20 van de 20e eeuw zomaar een groepje mensen aantreffen voor de woning van de dominee tegenover de kerk.
Je kon er zomaar Jaap Arts treffen, de geheelonthouder, dienstweigeraar en schilder. Of was daar misschien de bebaarde Jaap Langedijk aanwezig? Fruitteler aan de Westerweg. Hij zwom in badpak in het kanaal en deed boodschappen met een emmer. Tevens werd hij gevreesd en genoemd door de CID, de Vaderlandse Inlichtingendienst als propagandist, communist en opstandig.
Wie weet stond Aafje Korver ertussen. Een vooraanstaande militariste! Of Trijntje Koorn die RSAP propagandiste was. Of Willem Davids (“los arbeider en propagandist volgens de CID) die op oudere leeftijd nog bij mijn vader in de fietsenfabriek aan de Westerweg werkte. Het zou zo maar kunnen dat de jongelui Albert en Harm ter Haar (propagandisten, lid RSAP, daar werd vergaderd) er al in de jaren 20 bij vertoefden. De gebroeders Rosenbacker (Belgische vluchtelingen die onderdak vonden in de toen beroemde kolonie) kunnen erbij gestaan hebben of de Hongaar Arpad Moldovan. Arpad was met Jaap Langedijk uit Brussel gekomen toen ze daar een Esperantocongres bezochten. De naam Schermerhorn was namelijk ver buiten de landsgrenzen bekend. Arpad Moldovan wilde hem ontmoeten en werd als vrijdenker en levensgenieter aanhanger.
De bewoners van de Kolonie in Nieuwe Niedorp
Wellicht stond in de jaren 20 ook daar op de brug te discussiëren Herman Vrede , de latere partner van mijn vader en oprichter van de Havrelux fietsen. Misschien zag je er ook Henk Blanken staan. Wie kent hem nog? Die mooie sterke jongeman met krullen. Gegrepen door het gedachtengoed van het geheel onthouden werd hij lid van de Jongelieden geheel Onthouders Bond (De JGOB). Hij werd anarchist genoemd en was dienstweigeraar.
Dikke kans dat je daar zo nu en dan Kolonie oprichters Maarten Koorn, Dirk Kruit en Dirk Zwagerman tegenkwam. Dirk, de veehouder die zijn terrein beschikbaar stelde aan linkse groepen. Waarschijnlijk was ook Aaltje Zwagerman daar af en toe. Ook zij was één van de kolonie oprichters. De Kolonie werd gestart in 1902. (“De Kolonie was geïnspireerd door de visie van “Doom” op een Christen Anarchistische gemeenschap waarin geen individueel bezit bestond. Deze basis van Schermerhorns denken is terug te vinden in de Bijbel in Handelingen en in de Bergrede.)
Misschien kwam er een kerkvoogd door de meute gedrongen om Schermerhorn aan te spreken op het feit dat hij het huis deelde met zijn vrouw én met Nell Menagé Challa. Deze vrouw was een vrijdenkster en kon mooi spreken en hoorde bij “de beweging”. Misschien ook kwam kerkvoogd (en opponent van Schermerhorn) Kuilman hem terechtwijzen op zijn spreekbeurt op het Beursplein in Amsterdam. Waar hij -onderweg naar de bijeenkomst voor Herman Groenendaal, de beroemde dienstweigeraar, in een lantaarnpaal klom en de toegestroomde meute opruide voor algemene staking. Het Damrak zag zwart van de mensen die ademloos naar deze Dominee in de lantaarnpaal stonden te luisteren.
De kerkvoogden waren er niet van gediend en schorsten hem voor enige tijd. Hij was daar allerminst rouwig om. Kon hij mooi het land in voor nog meer opruiende spreekbeurten.
De mannen en vrouwen op de brug spraken geïnspireerd over “Doom “(Schermerhorn) en “Oom” (Domela Nieuwenhuis). Wanneer de kerkvoogd langskwam werd er provocerend gezwegen.
De stem van het heilige leven zélf, dát is mijn autoriteit. Ik wil niet buigen voor enig geestelijk gezag. De hoogste waarheid is dat God in den mensch zelf woont.
