Het leven van Dominee Schermerhorn in een notendop.
De eerste jaren
Nicolaas Jacob Cornelis Schermerhorn (roepnaam: Doom) is geboren te Scharwoude (gemeente Avenhorn) op 1 december 1866. Hij was de zoon van Evert Schermerhorn Wzn, hoofdonderwijzer en Margaretha Jacoba Boon. Hij had 1 broer: Willem Schermerhorn, die Kaasboer werd in Opmeer.
Huwelijk en werk als predikant
Op 28 juli 1892 trad hij in het huwelijk met Anna Catharina Lulofs, met wie hij een zoon (Edgar) en een dochter (Dorothea ook wel Tine genoemd). Deze groeiden op in Nieuwe Niedorp. Hij was zelf opgegroeid in Scharwoude. Hij deed Gymnasium in Utrecht en studeerde Theologie in Leiden. In 1892 werd hij predikant in Beets en van 1894 tot 1929 in Nieuwe Niedorp.
Levensvisie en inspiratie
Zijn levensvisie werd beïnvloed door de tijdsgeest: dreigende oorlog en verarming van het proletariaat. Hij laafde zich aan “Het koninkrijk Gods is binnen in u” (1893) van Lev Tolstoj en “Brand” van Henrik Ibsen. Beide werken zijn online gratis te lezen: “Het koninkrijk Gods is binnen in u” van Tolstoj en “Brand” van Henrik Ibsen.
Hij voelde zich ook aangetrokken door Frederik van Eedens’ gedachtengoed, was bekend met beroemde anarchisten als Peter Kropotkin en bewonderde Bakoenin.
De 5 K’s
Zijn levensvisie en inspiratiebronnen leidden er toe dat het leven van Schermerhorn in het teken stond van een niet-aflatende strijd tegen de 5 K’s: Kapitaal, Krijgsmacht, Kerk, Kroeg en Koningshuis
Man van het volk
Hij was een inspirerende, humoristische, charmante en charismatische man. Niet altijd geliefd bij de rijke kerkvoogden maar des te meer bij de gewone mensen en de kerkenraad. Hij liet de banken van de notabelen uit de kerk verwijderen. Zij moesten maar tussen de gewone mensen zitten! In het dorp kwamen dankzij hem allerlei coöperatieve verenigingen de gemeenschap in.
De Kolonie
De eerste bewoners van de Kolonie
Ook was hij dé inspirator van de anarchistische / communistische kolonie die kort na 1900 werd opgericht en tot in de jaren 50 heeft bestaan.
Domela Nieuwenhuis, Frederik van Eeden , Henriette Roland Holst, P.J. Troelstra: allen kwamen zij naar Nieuwe Niedorp om te spreken! Nieuwe Niedorp was een enigszins gevreesde naam in het land. Zeer veel Niedorpers werden door de overheid (De CID) gevolgd als zijnde links-extremistisch!
De blauwe knoop
Hij richtte met anderen de ANGOB op (De Algemene Nederlandse Geheel Onthouders Bond) en zorgde er voor dat de anti-alcoholbeweging de blauwe knoop tot bloei kwam. De ANGOB kende veel enthousiaste leden in Nieuwe Niedorp, die allemaal stokoud werden!
Antimilitarist
Hij was fel antimilitarist en richtte samen met Domela Nieuwenhuis (zijn aangetrouwde neef) de IAMV op, de Internationale Anti Militaristische Vereniging. Hij zorgde er voor dat veel Nieruppers dienst weigerden of probeerden er onder uit te komen. Dit gebeurde tot ver in de jaren 70. Tot wel 50 jaar na zijn vertrek!
Schermerhorn was ook hoofdredacteur van het IAMV-maandblad “De Wapens Neder”
Anarchist
Schermerhorn was als dominee bijzonder omdat hij een anarchist was, een Rode Dominee met een Christen Anarchistische inslag. Hij voerde nogal wat veranderingen door in het kerkgebeuren:
Zo hield hij in de kerk een 1-meitoespraak (1901) en organiseerde hij cursussen over revolutionaire onderwerpen in de pastorie. Ook verplaatste hij de zondagochtenddiensten naar de woensdagavond (vanaf 1914) en schafte hij de doop en het traditionele bidden tijdens de diensten af. En vanaf 1909 sprak hij niet meer van God, maar van De Waarheid of Het Leven.
Esperanto
Hij gaf Esperanto cursussen op zoek naar een wereldwijde Vredesbeweging van mensen die elkaar begrepen, die 1 taal spraken. Mensen uit heel Europa zochten hem op.
Dienstweigeringsmanifest
Hij was mede-initiatiefnemer en ondertekenaar van het Dienstweigeringsmanifest, wat hem een gevangenisstraf van 14 dagen in de Alkmaarse gevangenis opleverde. Hij wees de nieuwe Landstormwet van de overheid af in 1915.
Het Dienstweigeringsmanifest
U moet zich voorstellen dat begin jaren 1920 dit een toonaangevende vereniging was en dat er op ieder viaduct de tekst stond “geen man en geen cent voor het militarisme”
Spreekbeurten
Hij sprak door het hele land en ook in het buitenland. Hij was spreker op congressen in Brussel, Parijs en Neurenberg, zoals op het Neurenberg congres voor 5000 Europeanen op 1.8.1923.
Hij droeg zijn opvattingen ook uit in het kamp van tegenstanders. Zo nam hij deel aan de weerbaarheidscongressen in 1920 en 1921. Allerlei ministers spraken daar op matig bezochte bijeenkomsten. Toen Schermerhorn sprak waren alle mensen aanwezig en kreeg hij voor zijn anti-militaristische rede een staande ovatie! In het hol van de leeuw!
Nogmaals in het gevang
Lezingen die hij wilde geven op Belgische universiteiten werden verboden. Hij ging toch en dat betekende dat hij werd opgepakt bij de grens en op last van de Minister van Oorlog gelijk in de gevangenis werd gesmeten.
Dat was – na de 14 daagse hechtenis in Alkmaar – zijn tweede gevangenisstraf.
Propaganda
De grootste waarde van Schermerhorn voor de vrij-socialistische beweging in Nederland lag in de propaganda. Met zijn geoefende, zware, welluidende stem en rijzige gestalte wist hij mensen te boeien. In Amsterdam voerde hij enthousiast de revolutionaire menigte mee aan. Het kwam hem op een pittig onderhoud met de kerk te staan en een schorsing.
Toneelstukken
In de jaren twintig maakte hij furore met voordrachten zoals ‘Ondergang’, een werk dat hij geschreven had over dienstweigering. Vooral met zijn toneelstukken droeg Schermerhorn bij tot de ontwikkeling van een vrij-socialistische cultuur. Overige titels waren ‘Offers’ en ‘Toen het oorlog was’. Hij speelde in deze toneelstukken zelf een belangrijk rol. Hij was zelfs in 1 toneelstuk zo aanwezig dat hij alle 4 rollen vervulde! In een bomvolle en doodstille zaal in Oudesluis (N.B. het latere café van mijn opa en oma) speelde hij de zaal plat!
Nobelprijs voor de vrede
Hij is door een Noorse en een Zweedse organisatie genomineerd voor de Nobelprijs voor de vrede!
Moordaanslag
In de Tweede Wereldoorlog pleegden de Duitsers tussen september 1943 en september 1944 een serie moordaanslagen als represaillemaatregel voor aanslagen van het verzet. Een campagne die bekend stond als “Die Silbertanner Morte” en waarin 45 anti-Duitse Nederlanders werden vermoord. 11 anderen, waaronder Schermerhorn die toen eind zeventig was, wisten de aanslagen te overleven.
Publicaties
Er staan tal van publicaties op naam van Schermerhorn. Ook verzorgde hij vanaf 1923 onder het pseudoniem Astor de rubriek ‘Geestelijk Leven’ in de Schager Courant.
Emeritaat
Na zijn emeritaat in 1929 bleef Schermerhorn propagandistisch actief.
Overlijden
Schermerhorn overleed te Apeldoorn op 23 maart 1956.
Bij zijn crematie in driehuis Westerveld kwamen honderden mensen uit het gehele land. Inclusief een busje van Peereboom uit Nieuwe Niedorp met oud strijders en aanhangers.
Meer weten?
Een zeer leesbare, uitgebreide beschrijving in zijn eigen woorden is te lezen in Mijn Leven, die hij als inleiding voor zijn boek Vrijheid en Persoonlijkheid uit 1936 schreef.
Mijn heilige schrift is het groote leven zélf, is de groote goddelijke natuur temidden waarvan ik leef.
