Toen Niko Stammes in zijn jonge jaren werd opgeroepen voor de militaire dienstplicht, wist hij meteen dat hij niet zou gaan. “Want een Niedorper gaat niet in dienst.” In Nieuwe Niedorp werd de diensplicht massaal omzeild, Koninginnedag werd niet gevierd en zongen de kinderen op school het vrijdenkerslied.
Omdat Stammes regelmatig de naam Schermerhorn hoorde, besloot Stammes uit te zoeken hoe groot de invloed van de rode dominee nou eigenlijk is geweest op zijn dorp. “Want hij heeft hier een onuitwisbare indruk achter gelaten, tot op de dag van vandaag.”
Nicolaas Schermerhorn kwam uit Beets en vestigde zich in 1894 als dominee in Nieuwe Niedorp. Schermerhorn was een vrijdenker. Samen met zijn beroemde aangetrouwde neef Domela Nieuwenhuis stond hij voor socialisme, anarchisme en antimilitarisme. Ze bestreden de kerk, de kroeg, het kapitaal, de krijgsmacht en het koningshuis. De vijf k’s die in hun ogen in dienst stonden van het kapitalisme.
‘Hij komt terug’
Vandaar dat de kerk in Nieuwe Niedorp al snel vol zat met ongelovigen. Schermerhorn zorgde er ook voor dat er een stoet dienstweigeraars ontstond en Nieuwe Niedorp een van de roodste gemeenten van het land werd. Zijn revolutionaire ideeën kwamen hem op enkele weken gevangenis in Alkmaar te staan.
Stammes onderzocht welke invloed Schermerhorn op zijn dorp heeft gehad. Het resultaat is een ‘Schermerhorn-evenement’ op 11 november, waarbij Niedorp de hele dag in het teken van de dominee staat. En de dominee zelf is ook aanwezig. “Hij heeft mij verzekerd in een droom dat hij nog een keer terug wil komen, omdat de tijd erom schreeuwt. Hij wil nog een keer in zijn oude kerk het vrije woord spreken. En ik geloof hem.”
Geluidsopname
Een ding ontbreekt nog voor het Schermerhorn evemenent. Stammes is op zoek naar geluidsopnamen uit de jaren ’30. Het gaat om een pathefoonplaat met redeneringen van Schermerhorn, waarvan er naar schatting zo’n honderd in omloop zijn geweest.
Niko Stammes roept jou op om in jouw oude platenkast op zoek te gaan! Kijk onderstaande video voor de oproep!